Het verzamelen van gegevens is de norm voor sociale media-apps, maar de vraag die velen hebben is waar die gegevens naartoe gaan en wie er toegang toe heeft. In 2021 brachten Android-telefoongebruikers wereldwijd 16,2tn minuten door op TikTok. En terwijl die miljoenen en miljoenen gebruikers ongetwijfeld een plezierige tijd hadden met het bekijken van clips op de verslavende sociale video-app, genereerden ze ook een kolossale hoeveelheid gegevens.
TikTok verzamelt informatie over hoe je de inhoud consumeert, van het apparaat dat je gebruikt tot hoe lang je een post bekijkt en welke categorieën je leuk vindt, en gebruikt die informatie om het algoritme voor de hoofdfeed van de app te verfijnen.
Voor iedereen met enige kennis van hoe platforms als Facebook, Instagram en Google functioneren – of die Shoshana Zuboff’s Age of Surveillance Capitalism heeft gelezen – is deze data harvesting niet onthullend. Maar als het om TikTok gaat, is de vraag die veel politici en sceptici bezighoudt, waar die gegevens naartoe gaan. Meer specifiek: komt al die informatie uiteindelijk in handen van de Chinese staat? Het succes van TikTok – meer dan 1 miljard gebruikers wereldwijd -, dat eigendom is van het Chinese bedrijf ByteDance, wordt gecombineerd met de gevestigde vrees voor het verzamelen van gegevens door sociale media en de bezorgdheid over de geopolitieke ambities van China.
“Naarmate de geopolitieke situatie verandert, vermoed ik dat we zullen zien dat bedrijven als TikTok in het westen met enige voorzichtigheid behandeld zullen blijven worden”, zegt Alan Woodward, hoogleraar cyberbeveiliging aan de universiteit van Surrey.
Het wantrouwen is al tot uiting gekomen in de kritische blik van toezichthouders en politici over de hele wereld, die zich zorgen maken over de hoeveelheid gegevens die TikTok verzamelt en of de Chinese autoriteiten daar toegang toe hebben.
In de VS ondertekende Donald Trump in augustus 2020 een uitvoerend bevel dat mensen blokkeerde om de app te downloaden, wat werd gevolgd door een bevel aan TikTok om zijn Amerikaanse activiteiten te verkopen. In het bevel van 6 augustus 2020 stond: “TikTok legt automatisch grote hoeveelheden informatie van zijn gebruikers vast, waaronder informatie over internet- en andere netwerkactiviteiten, zoals locatiegegevens en browse- en zoekgeschiedenis. Door deze gegevensverzameling dreigt de Chinese communistische partij toegang te krijgen tot persoonlijke en bedrijfseigen informatie van Amerikanen.”
Volgens het bevel maakt dit de weg vrij voor China om de locaties van overheidsmedewerkers te traceren, dossiers op te bouwen voor chantage en bedrijfsspionage te plegen.
De bevelen werden nooit uitgevoerd als gevolg van juridische uitdagingen en het vertrek van Trump. De opvolger van Trump, Joe Biden, trok de bevelen in en gaf in plaats daarvan het Amerikaanse ministerie van Handel de opdracht om samen met andere agentschappen aanbevelingen te doen om de gegevens van mensen in de VS te beschermen tegen buitenlandse tegenstanders. Het Amerikaanse Committee on Foreign Investment, dat zakelijke deals met niet-Amerikaanse bedrijven onder de loep neemt, is ook bezig met een veiligheidsbeoordeling van TikTok. Volgens analysebedrijf data.ai, dat de schatting van 16tn maakte, zijn er 112 miljoen TikTok iPhone- en Android-gebruikers in de VS. Zowel Democratische als Republikeinse wetgevers hebben de afgelopen maanden opgeroepen tot strengere regelgeving en onderzoek.
In India, waar TikTok meer dan 200 miljoen gebruikers had, verbood de regering in september 2020 het platform en tientallen andere Chinese apps, na een waarschuwing dat gebruikersgegevens werden gemijnd en geprofileerd “door elementen die vijandig staan tegenover de nationale veiligheid en verdediging van India”.